Internet वर काही वाचता वाचता, मीरा नायर ह्या भारतिय पटकथालेखिका आणि दिग्दर्शिकेने लिहिलेला एक छोटा लेख वाचला. विषय होता ,नवरा त्याच्या मित्राबरोबर एका बार मध्ये न जाता , घरी बायकोबरोबर चहा प्यायला परतला असता तर....
तो लेख श्रीनिवास कुचीबोटला आणि त्याची बायको सुनैना दुमला, ह्यांच्या विषयी आहे.त्यांच्या बद्दल लिहिलेलं ,मी अनेक महिने वाचत आले आहे.२२ फेब्रुअरी २०१७ ला , कॅनसस शहरात , ओलेथा इथल्या एका बारमध्ये, श्रीनावास कुचीबोटला आणि त्याचा मित्र अलोक मदासनी ह्यांच्यावर , अॅडम प्युरीनटन नावाच्या एका सरफिर्या अमेरिकन देशभक्ताने," तुमच्या मायदेशी परत जा " असं म्हणत गोळ्या झाडल्या. अॅडमला हे दोघे भारतीय इंजिनीअर , ईराणी वंशाचे वाटले. एका शाब्दिक चकमकीने ह्या हल्ल्याची सुरुवात झाली आणि अॅडम प्युरीनटन ने बंदूक काढून गोळ्या घालायला सुरुवात केल्यावर , ईअन ग्रीलोट , एक अमेरिकन युवक, गोळीबार थांबवायला मध्ये पडला, त्यालाही गोळ्या लागून तो जखमी झाला. श्रीनिवास कुचीबोटलाला लागलेल्या गोळ्यांमुळे तो हॉस्पिटलमध्ये पोचायच्या आधीच मृत्युमुखी गेला. अलोक आणि ईअन गोळ्या लागूनही बचावले.
सुनैना ने श्रीनिवासचे पार्थीव अमेरिकेतून त्याच्या गावी , भारतात आणेपर्यंत कस उसनं अवसान आणून , हे दुस्वप्न उघड्या डोळ्यांनी पाहून पार पाडलं, ह्या बाबतचे आलेख असलेल्या मुलाखती नेट वर सहज उपलब्ध आहेत.
मग अनेक्कांना चमकून टाकणारी गोष्ट घडली. श्रीनिवासच्या अंतिम संस्कारांनंतर सुनैना परत अमेरिकेत आली. तिच्या नवर्याचा खुनी पोलिसांच्या अटकेत होता , म्हणजे न्याय मिळण्याच्या द्रुष्टीने पाहिलं पाउल पडलेलं होतं . अलोक मदासनी , ईअन ग्रीलोट हॉस्पिटल मधून discharge होऊन हिंडू - फिरू शकत होते. नव्हता तो तिचा श्रीनिवास, अमेरिकेतले तिचं वास्तव्य ज्याच्यामुळे, ज्याच्यासाठी, ज्याच्या भवती फिरायचं, त्याची 'विधवा' होऊन ती अमेरिकेत परतली. H4 'आश्रित' किंवा H4 dependant म्हणून वावरत आलेली बाई, तिला 'H1' Visa चं वलयी संरक्षण देणारा तिचा नवरा गेला, त्यामुळे भारतात परत deport होण्याची शक्यता पत्करून , कोणत्यातरी अफाट प्रेरणेने झपाटून अमेरिकेत परतली.
She may have left America as the survivor of a hate crime ,but when she returned , she was a warrior. हा जो तिच्या मधला बदल आहे - तो प्रेरक आहे, बारंकाईने तिचे उर्जा स्तोत्र काय आहे ह्याचं निरीक्षण करायला भाग पाडणारा आहे.
पात्रता असूनही , जेव्हा वर्षानुवर्ष एखाद्या व्यक्तीला," आश्रित", Dependent Status वर जगायला लागतं , त्यावेळेला त्या 'लबेल'चाच तुमच्या आत्माविश्वसावार आघात होतो. हे, हजारो शिक्षित, उच्च शिक्षित भारतीय बायकांनी अमेरिकेत अनुभवलं आहे. हे बरोबर आहे ,की ह्या सगळ्या बायका उघड्या डोळ्यांनी, स्व खुशीने( ?) इथली समृद्धी, जीवनशैली उपभोगायला ह्या उदारमतवादी वाटणाऱ्या देशात , स्वतःचे नवीन बस्तान बसवायला,स्थलांतरित होतात . पण एखाद्या देशात जाऊन आपल्याला H4 विसा वर dependant status मिळवून राहायचंय, हे स्वीकारून जोडीदार निवडणं ,आणि त्या जोडीदाराबरोबर ह्या देशात येऊन रहायला लागल्यावरचं वास्तव अनुभवणं ,ह्यात जमीन आसमानाचा फरक आहे. Dependant status वर तुम्हाला नोकरी करता येत नाही, कुठलेही पैसे मिळतील असे काम करण्याची मुभाच नाही. शिवाय , शिकायचे नसेल तर (उच्च शिक्षिताने किती शिकावं ?) सुरुवात इथून होते ,की दररोज बोलायला माणसं शोधायची कुठून ? असं सगळं असूनही, वर्षानुवर्ष, उच्च शिक्षित, पात्रता , योग्यता असलेल्या बायका - अमेरिकेत येऊन वास्तव्य करतात. नक्की त्यांना कसली भूल पडते हे सांगता येणार नाही .. पण ह्या सगळ्या प्रवासातून सुनयना गेलीली असणार ! ती तर अमेरिकेत येऊन शिकली होती - तिच्या कडे अमेरिकन विद्यापीठातली Masters degree असूनही ती H4 status वर अनेक वर्ष राहिली होती.ह्या प्रवासचक्रातून अमेरिकेत आलेली एखादी विवाहित बाई गेली नसेल तरच नवल !
उच्च शिक्षण , मासिक /वार्षिक आर्थिक उत्पन्न ह्या बाबतीत अमेरिकेतला भारतीय समुदाय प्रभावशाली पठडीतला आहे . पण ह्या स्थलांतरित बायकांना त्यांचे हक्क मिळवून देण्यासाठी, भारतीय पुरुषांनी किंवा ह्या problem ने ग्रासलेल्या भारतीय बायकांनी देखील, रस्त्यावर येऊन आंदोलनं किंवा धरणे धरलेले नाहीत, किंवा इतर कोणते राजकीय मार्ग अवलंबले नाहीत. ( थोड्या फार प्रमाणाने Lobbying मुळेच h4 EAD किंवा काम करण्याचे permit Obama प्रशासनाखाली मिळाले होते.)
मग तरीही सुनैना दुमला, तिच्याकडून तिची उमेदीची वर्ष हिरावून घेतलेल्या देशात का परतते ? Vigilante हिरो असतात न ; बंदुकीत गोळी एक, मारेकरी अनेक , तरी " If I am going to Die , then I am going to die with a bang ?", असं म्हणून तुटून पडणारे ; मला तशीच काहीशी वाटली सुनैना.
तिची जीवनकहाणी tragic love story म्हणून consume करण्यासारखी आहे. जगातल्या हाजारो लोकांनी march, April, may महिन्यापर्यंत, शोक व्यक्त केला असेल आणि आता तिच्या बद्दल विसरूनही गेले असतील... पण ह्यापुढच्या माझ्या आयुष्यात माझ्यासाठी ती प्रेरणास्थानी राहील कायम.
Racial discrimination, Immigrant security, immigration rights असे कुठले कुठले मुद्दे उचलून ती लढायला सज्ज झाली आहे. तिच्या बाबतीत internet वर कित्येक जणांचे मत आहे की ," एवढंच प्रकर्षाने ह्या मुद्द्यांबद्दल तिला वाटत होतं तर तिने आधी का आवाज उठवला नाही ?",
" तिला मोदींचा पाठींबा आहे, त्यांना सांगेल का भारतातला वर्णद्वेष आणि जातीयवाद बंद करायला ?"
सांगेल. तेही सांगेल. तिच्या 'श्रींनी' ने स्वतःच्या हाताने बांधलेल्या देवघरात , त्यांच्या् अपूर्णू स्वप्नांची उदी जळते आहे आजून, तेवत ठेवलेला दिवा जेव्हा आपोआप विझेल न,तेव्हा दिसतील तिला किनाऱ्या पलीकडचे प्रश्न. घाटावर शेवटची अंघोळ करतांना , तिच्यासमोर एकच प्रश्न मांडला गेला होता,"विधवेचं आश्रित आयुष्य जगायचंय का सगळा जीव पणाला लाऊन वीरांगना होणार आहेस ?" तिला तिचं उत्तर कुणाला सांगायला नाही लागलं , ते तिने स्वतःच्या कृतीतून सगळ्या जगाला दाखवून दिलंय !
No comments:
Post a Comment